Nhắc về mảnh đất Phú Yên ai cũng nghĩ về xứ Nẫu, Hoa Anh tiểu quốc hay miền đất hoang vắng Nam Trung Bộ. Từ trong câu ca dao, tục ngữ, nếp sống văn hóa đúc kết từ bao đời nay đã biến Phú Yên thành xứ Nẫu ấn tượng trong mắt kẻ lữ hành.

Lịch sử là vậy nhưng người đến Phú Yên bây giờ, mấy ai để ý xem vì sao lại là "xứ Nẫu" đâu. Chỉ nghe dân Phú Yên vẫn nói mấy câu như "nẫu", "dẫy ngheng" (vậy nghen), "dẫy á" (vậy đó), "dẫy na" (vậy à), "chu cha" (kiểu như "trời ơi"),....

Ban đầu thật khó nghe, nhất là với dân từ miền Bắc vào Phú Yên. Nhưng nghe "dẫy ngheng", "dẫy na", "dẫy á",... vài lần lại có thể nhớ mãi, như ngấm vào máu thịt, không quên được bởi "nẫu", "dẫy ngheng", "dẫy á",... có quá nhiều ngữ nghĩa, sắc thái, tâm tư tình cảm. Nghe dễ thương đến lạ! Giống y như con người Phú Yên vậy. Chẳng hiểu sao nghe những câu ấy, lời ấy, cứ tin rằng họ chân thật và hiền lành vô cùng. 

Về đất và người Phú Yên, có rất nhiều chuyện để kể. Từ Lương Văn Chánh, một vị võ quan nhà Lê, là người có công với sự nghiệp chiêu tập lưu dân khai khẩn, mở mang và phát triển vùng đất Phú Yên, đến Lê Thành Phương - danh nhân lịch sử hàng đầu tỉnh Phú Yên. 

Chuyện kể rằng năm 1597, ông Lương Văn Chánh lúc ấy là tri huyện Tuy Viễn, Trấn An Biên, nhận sắc lệnh của Chúa Nguyễn Hoàng đưa chừng 4000 lưu dân vào khai khẩn vùng đất phía nam của Đại Việt từ đèo Cù Mông đến đèo Cả (đây chính là địa bàn tỉnh Phú Yên hiện nay).

Ông đã cùng lưu dân từng bước khẩn hoang, lập ấp, từng bước tạo nên những làng mạc đầu tiên trên châu thổ Sông Đà Diễn, Sông Cái. Cho đến hôm nay dân Phú Yên vẫn lập đền thờ Lương Văn Chánh - người được xem là thành hoàng của cả tỉnh. Mồ mả, đền thờ của ông vẫn còn và không ngớt khói hương, dù bị nắng mưa bào mòn,...

Trong khi đó, năm 1885, hưởng ứng chiếu Cần Vương của vua Hàm Nghi, Lê Thành Phương đã đứng lên chiêu tập nghĩa quân Phú Yên dựng cờ khởi nghĩa chống thực dân Pháp xâm lược. Cuộc khởi nghĩa do Lê Thành Phương tổ chức và lãnh đạo ở Phú Yên là một bộ phận quan trọng của phong trào Cần Vương toàn quốc, có ảnh hưởng mạnh mẽ và tích cực đến phong trào Cần Vương ở các tỉnh Nam Trung Bộ. 

Cuộc khởi nghĩa của Lê Thành Phương là trang sử vẻ vang trong quá trình đấu tranh chống ngoại xâm giành độc lập dân tộc vô cùng anh dũng, hào hùng của nhân dân Phú Yên và mãi mãi là niềm tự hào của nhân dân Phú Yên.

Người Phú Yên cũng không thể quên huyền thoại về Võ Trứ và Trần Cao Vân, những nghĩa sĩ yêu nước đã dựng cờ khởi nghĩa vì dân, vì nước. Rồi danh nhân Đào Tấn Tú, một nhà Nho học - người đã ghi dấu ấn sâu sắc và có ảnh hưởng đến vùng đất phía nam Phú Yên trong việc khơi dậy phong trào học tập, để lại tiếng thơm về tấm gương hiếu học và là một vị quan thanh liêm, mẫn cán,..

Sau này người dân Phú Yên cũng vẫn trân trọng nhắc về ông Đào Tấn Ngoạn, một người Đảng viên kiên trung suốt đời vì nước, vì dân. Từ miền Duyên hải đến núi rừng Trường Sơn, đâu đâu cũng có dấu chân Đào Tấn Ngoạn - Kôn Meo - Ama Lộc. Dù năm tháng đi qua, cây rừng đã phủ lên dấu chân của ông, nhưng Đào Tấn Ngoạn vẫn luôn là một tấm gương sáng về lòng trung thành với dân, với Đảng, là niềm tự hào để các thế hệ hôm nay và mai sau tiếp tục học tập, noi theo.

Khó có thể kể hết về những người con ưu tú của đất Phú Yên. Bởi trong hành trình dựng xây và phát triển của Phú Yên, hàng ngàn, hàng vạn người con Phú Yên, từ các vị lãnh đạo đến nhân dân toàn tỉnh đã không ngừng nỗ lực để đóng góp công sức nhỏ nhoi của mình cho sự phát triển của mảnh đất quê hương. Chỉ biết rằng, ngay từ sử sách xưa (sách Đại Nam nhất thống chí của triều Nguyễn), đã ghi người dân Phú Yên chất phác, thuần hậu, cần cù siêng năng vô cùng.

Bây giờ vẫn thế, nghe người Phú Yên mấy câu "dẫy á", dẫy ngheng" vẫn thấy vẹn nguyên vẻ chất phác, thuần hậu ấy. Lại nghe kể, trong những lúc trà dư tửu hậu, nhiều người xứ Nẫu vẫn đem câu " Yêu không yêu thì thâu, nói dứt phác" (Yêu không yêu thì thôi nói dứt khoát) ra để tếu táo nhau rồi tự trào rằng người xứ Nẫu mình có một câu nói hay đáo để. 

Thật dễ thương làm sao! 

Chả dông là món ăn độc đáo và nổi tiếng ở đất Phú Yên. Qua thăng trầm mưa gió, món chả dông ngày nào từ một món ăn dân giã trở thành hương vị ẩm thực không thể bỏ qua khi du khách đến "xứ sở hoa vàng trên cỏ xanh".

Dông Phú Yên có nhiều ở những bãi cát ven biển các xã: Hòa Hiệp Bắc, Hòa Hiệp Trung, Hòa Tâm (huyện Đông Hòa), phường Phú Lâm, Bình Kiến (TP.Tuy Hòa)... Thịt dông ngon nhất là vào mùa hè, nên về Phú Yên dịp này thì chớ bỏ qua những món ăn được chế biến từ dông.

Cỡ 10 con dông là có một món chả dông. Thịt nhông xay nhuyễn cho vào các loại gia vị như: sả, ớt, hành, tiêu, tỏi, mỡ heo hay dầu ăn. Sau đó dùng bánh tráng mỏng cuốn hỗn hợp này thành những cuốn bằng ngón tay rồi bỏ vào chảo dầu chiên giòn. Chả dông Phú Lâm thường ăn kèm với rau sống Ngọc Lãng hoặc rau sống Phú Lễ, là những địa danh trồng rau ngon nổi tiếng đất Phú Yên.  

Chả dông chiên giòn ăn rất ngon. Ảnh: Nguyễn Huệ

Cháo dông cũng ngon và bổ dưỡng không kém món chả dông. Muốn nồi cháo dông ngon thì phải xào qua thịt dông bằng dầu ăn, dùng gạo thơm Tuy Hòa đã ngâm sơ qua nước lã đổ vào nồi nước thịt dông đang sôi trên bếp, nêm thêm muối mắm, mì chính, hồ tiêu,....

Thịt dông còn được chế biến thành món nướng rất thơm ngon. Cuộn thịt dông đã ướp gia vị trong miếng lá lốt rồi nướng chín trên lò than. Dân nhậu thường nói, ăn dông nướng uống kèm rượu gạo làng Quy Hậu thì chỉ có nước ... quên đường về.

Địa chỉ ăn ngon: 90 Nguyễn Công Trứ, Tuy Hòa, Phú Yên

1. Bò một nắng

Nếu như cái tên mực một nắng đã quá quen thuộc thức ăn khá lạ lẫm là một đặc sản của vùng đất xứ Nẫu. Thịt bò tươi được tuyển chọn từ các trang trại bò chăn thả tự nhiên, nên thịt vì thế mà rất chắc, dai, thơm. Phần thịt thăn, bắp ngon nhất sẽ được lựa chọn để chế biến. Thịt bò được ướp các loại gia vị hành, tỏi, tiêu, ớt,... rồi mang ra phơi nắng, phơi một nắng nên thịt sẽ không quá khô mà vẫn còn giữ được độ dai, tươi của thịt.

@tram_apple_ng

Cách ăn cũng tương tự mực một nắng là nướng trước khi ăn. Thịt bò dai, thơm, ngon, cay cay ăn kèm cùng tương ớt, muối,… hoặc một loại nước chấm nào bạn thích đều vô cùng phù hợp.

@hongnguyenvh

Thông tin chi tiết

- Giá: Giá của bò một nắng khá cao, dao động từ 500 – 700k/1kg tùy loại vì được tuyển chọn những phần thịt bò ngon nhất. Món ăn đặc sản này vô cùng thích hợp mang về làm quà cho người thân, bạn bè, cả “sếp” luôn nhé.

2. Cá ngừ đại dương tươi

Phú Yên nằm dọc vùng bờ biển của đất nước nên nhắc đến Phú Yên không thể không nhắc đến hải sản, mà đặc biệt cá ngừ đại dương lại là một đặc sản quý hiếm rất nổi tiếng tại vùng biển này. Phần cá ngừ được mua về làm quà nhiều nhất ở đây là thịt và mắt cá ngừ.

@nguyenlechihieu

Với những lát thịt tươi sống thanh đạm thì bạn có thể chế biến vô cùng nhiều các món ăn khác nhau. Còn mắt cá ngừ bạn có thể tham khảo cách chế biến món ăn nổi tiếng của địa phương là mắt cá ngừ đại dương hầm thuốc bắc. Đây không chỉ là một món đặc sản thích hợp mang về làm quà tặng cho gia đình mà bạn còn có thể mua về để dự trữ dành chế biến những món mình thích nữa đấy!

Đặc sản mắt cá ngừ đại dương của Phú Yên - @heliumagic

3. Bánh tráng Hòa Đa

Có thể nói bánh tráng là loại bánh không thể nào thiếu trong mỗi căn nhà của người dân nơi đây. Người dân địa phương xem bánh tránh như món cơm thứ 2 trong nhà. Bánh tráng miền Trung nói chung và bánh tráng Phú Yên nói riêng gần như to gấp 4 lần miếng bánh tráng miền nam chúng ta vẫn thường thấy, chúng cũng được tráng dày hơn để phù hợp với khẩu vị của người dân nơi đây hơn.

Ảnh: Internet

Khu vực bánh tráng nổi tiếng nhất Phú Yên phải kể đến bánh tráng Hòa Đa, bánh tráng đặc biệt có mùi thơm của gạo, của đồng quê, của nắng gió. Bánh tráng có thể dùng được trong rất nhiều món từ làm nguyên liệu để cuốn cùng tôm thịt đến dùng làm vỏ để cuốn chả giò hoặc ăn kèm cùng các món ăn khác.

Một bữa ăn truyền thống cùng bánh tráng Hòa Đa của người dân địa phương - @aries_26031996

Thông tin chi tiết

- Giá:  bánh tráng Hòa Đa có giá từ 100k/100 bánh.

4. Nước mắm

Là một vùng biển thì tất nhiên một đặc sản nữa không thể thiếu của Phú Yên là nước mắm rồi. Nước mắm truyền thống, được sản xuất thủ công có hương vị đặc trưng khó quên, thích hợp là một món quà tặng gia đình. Bạn có thể tham khảo một vài thương hiệu chế biến nước mắm ngon nổi tiếng ở Phú Yên như: Bà Mười, Ông Già, Tân Lập,…  

Ảnh: Internet

5. Cà phê

Phú Yên sở hữu rất nhiều thương hiệu cà phê, đây cũng là thức uống được rất nhiều người mua về làm quà cho người thân, bạn bè sau chuyến đi du lịch tại mảnh đất này. Cà phê Phú Yên thường có hương vị đậm, thơm, đặc sánh, ngoài ra còn có cà phê chồn nổi tiếng. Các thương hiệu cà phê Phú Yên nổi tiếng có thể kể đến như: cà phê Huy Tùng, cà phê Hương Hương, cà phê Tuy Hòa,…

Thương hiệu Huy Tùng cà phê còn có chuỗi cà phê Huy Tùng vô cùng nổi tiếng ở Phú Yên - @anonymehk

Ảnh: Internet

6. Hải sản khô

Đến vùng biển thì tất nhiên hải sản là một đặc sản không thể thiếu. Để chọn một món có thể mang về đường xa có lẽ hải sản khô như tôm, mực, cá,… khô là vô cùng thích hợp bởi chúng không cần cầu kỳ trong cách bảo quản mà còn có thể để dành ăn từ từ bởi thời hạn sử dụng không ngắn như các loại hải sản tươi. Bạn có thể mua hải sản khô ở bất kỳ khu chợ nào tại Phú Yên.

Ảnh: Internet

7. Chả cá Phú Yên

Nếu bạn đã từng thưởng thức món bánh canh hẹ Phú Yên nổi tiếng chắc hẳn bạn cũng cảm nhận được hương vị đặc biệt của chả cá Phú Yên. Miếng chả cá đặc biệt dai dai, được làm từ các loại cá ngừ, cá thu,… vô cùng tươi ngon. Có nhiều loại cho bạn lựa chọn như chả cá hấp, chả cá chiên,… Chả cá chiên thì dễ bảo quản hơn. Thông thường chả cá sẽ bảo quản được khoảng 60 ngày trong điều kiện nhiệt độ khoảng 0 – 5 độ C.

Thông tin chi tiết

- Giá: Một miếng chả cá to bự có mức giá từ 40k. Bạn nên đến nơi chuyên bán chả cá để có được mức giá tốt nhất nhé. 

Nguyễn Trần Trọng Hữu

Món bánh canh chả cá thơm ngon nóng hổi vừa thổi vừa ăn - @im_quy.bibi

8. Rượu Quán Đế

Rượu Quán Đế là một loại rượu nổi tiếng của thị xã Sông Cầu, Phú Yên, đã từng được mang đi tiến vua. Các loại rượu nổi tiếng như rượu cá ngựa, rượu trắng, rượu sâm và rượu ngâm thuốc bắc. Rượu Quán Đế có độ rượu khá cao, khoảng 40 – 50 độ, nếu tửu lượng không tốt thì nhấp một môi thôi nhé, không là say đấy!

Ảnh: Internet

@ngoocthaao

Một chai rượu từng được tiến vua thì chắc sẽ là một món quà đặc sản địa phương vô cùng tuyệt vời đúng không nào.

9. Khô mép cá ngừ đại dương

Ngoài cá ngừ đại dương tươi bạn còn có thêm lựa chọn là cá ngừ  đại dương khô nếu yêu thích loại cá ngon lành này. Khô mép cá ngừ đại dương là một món ăn chế biến độc đáo, ngon miệng từ loại cá nổi tiếng này của Phú Yên. Được chế biến từ mép cá ngừ tươi, sơ chế tẩm ướp, phơi khô, nướng chín trước khi dùng. Thịt cá lại dẻo dẻo, dai dai, ngòn ngọt, nướng nhanh chín, thích hợp lai rai vài chai với bạn bè hay quây quần nhâm nhi cùng gia đình. Khô mép cá ngừ đại dương cũng dễ bảo quản và dễ mang đi đường xa nên được nhiều người lựa chọn làm quà đặc sản Phú Yên.

Ảnh: Internet

Ảnh: Internet

10. Muối kiến

Muối kiến là một đặc sản vô cùng độc lạ của Phú Yên. Nghe tên thôi đã thấy lạ phải không nào. Đúng như tên gọi, loại muối đặc biệt này được làm từ nguyên liệu đặc biệt là kiến. Loại kiến làm nên loại muối này là kiến vàng sống trong rừng hoặc các loại cây ăn trái, được người dân bắt về, chế biến theo cách riêng đặc biệt để cho ra loại muối là lạ thú vị này.

@zzthoatranzz

Muối kiến ăn cay cay, hơi nồng, mặn mặn, chua chua đặc biệt là loại muối đặc sản để chấm món bò một nắng đặc sản. Nếu mua bò một nắng làm quà thì bạn cũng nên mua thêm 1 hũ muối kiến để ăn cho “đúng điệu” nhé.

Thông tin chi tiết

- Giá: Muối kiến thường có giá từ 30k/1 hũ 500gr. 

Muối kiến cùng bò một nắng - @_.noxinhdep._

Với vô vàn những thức đặc sản đặc trưng của vùng biển miền Trung Việt Nam, Phú Yên là vùng đất luôn làm người ta lưu luyến không chỉ bởi thiên nhiên, con người mà cả những món ăn, những thức đặc sản độc đáo gây thương nhớ của mình. 

Đầm Cù Mông thuộc thị xã Sông Cầu, Phú Yên. Ghẹ nơi đây thịt chắc, có vị ngọt và thơm ngon nổi tiếng, do nguồn nước ở Đầm Cù Mông rất phong phú thực vật thủy sinh làm nguồn thức ăn cho ghẹ. Khác với các nơi khác, ghẹ ở nơi đây có quanh năm và bất kể mùa nào cũng không bị ốp.  

Ghẹ Đầm Cù Mông. Ảnh: Nguyễn Huệ

Vùng này còn xuất hiện một loại ghẹ đặc biệt thơm ngon hơn được gọi là ghẹ lột. Thương lái mua ghẹ của ngư dân đánh bắt được ở ngoài khơi đem về thả nuôi ở đầm. Bằng những bí quyết gia truyền, người nuôi chỉ cần nuôi trong vòng nửa tháng thì ghẹ bắt đầu lột xác. Ghẹ lột ăn được cả vỏ, thịt rất mềm và ngọt ngào.

Ghẹ đốm Sông Cầu tươi ngon, thịt chắc. Ảnh: FB Thị xã Sông Cầu - Phú Yên

Người ta chế biến ghẹ bằng cách hấp cho đến khi chín đỏ, tách miếng vỏ thấy thịt ghẹ trắng phau, thêm một chút muối tiêu vắt chanh là món ghẹ sẽ trở nên hấp dẫn đến khó tả. Vì vậy mà hầu như không du khách nào đến du lịch Sông Cầu lại không gọi một đĩa ghẹ hấp ở Đầm Cù Mông. Dần dần tên gọi "Ghẹ Đầm Cù Mông" không biết từ bao giờ đã trở thành "thương hiệu" được ưu ái trong lòng bao thực khách gần xa như để phân biệt với các loại ghẹ khác.

Ghẹ hấp Đầm Cù Mông. Ảnh: FB Thị xã Sông Cầu - Phú Yên

Ngoài chế biến theo kiểu hấp, ghẹ Đầm Cù Mông còn có thể chế biến thành các món ngon như: ghẹ rang muối, ghẹ rang me, súp ghẹ, ghẹ nướng,....

Một lần đến với Đầm Cù Mông, một lần được nếm món ăn đặc biệt ở xứ sở Sông Cầu đem đến cho du khách những kỷ niệm tuyệt vời về hương vị ẩm thực Phú Yên, mùi vị biển miền Trung thân thương. 

Alolove Nguyễn

Thác Cây Đu là một trong những điểm đến nổi tiếng của thị xã Sông Cầu, được nhắc nhiều trong các cuốn sách về văn hóa, du lịch ở Phú Yên. Thác nằm ở thôn Bình Nông, xã Xuân Lâm, cách trung tâm thị xã Sông Cầu chừng 5 km về hướng tây bắc. 

Để đến được ngọn thác đẹp giữa khu rừng nguyên sinh này cũng không quá khó khăn. Với con đường lộ rộng lớn đang được đầu tư nâng cấp, kèm theo đó là đoạn đường từ trung tâm của thị xã Sông Cầu lên đây rất gần, chưa đầy 20 phút đi xe máy. Điểm xuất phát nên là Bưu điện Sông Cầu đi thẳng một đường mà chạy đến nơi.

Đến một khu trang trại trồng nhiều keo và bạch đàn, đi xuyên qua khu này khoảng 5 phút sẽ đến được ngọn thác. Trước kia khu trang trại này được quản lý tốt, có tổ chức ăn uống, thư giãn vào mỗi dịp lễ tết, cuối tuần.

Điều bất ngờ hiện ra sau khu rừng toàn keo và cây bụi là tiếng nước chảy ào ào và dải nước trắng xóa từ trên cao đổ xuống. Thác Cây Đu xuất hiện trước mặt với biết bao sự thích thú nếu bạn là người yêu vẻ đẹp của thiên nhiên và dễ rung động.

Thác Cây Đu cao tầm 20 mét, dốc thẳng đứng chừng 85 độ, khu vực thác đổ rộng khoảng 25 mét, nước chảy từ trên xuống rồi theo con suối trong xanh chảy về hạ nguồn.

Khi bạn đến với thác nước này, bạn sẽ cảm thấy choáng với phong cảnh thiên nhiên hữu tình sao mà đẹp đến thế. Những bụi cây nằm bên bờ suối, lá nhỏ đủ màu khoe sắc, và những tảng đá màu đỏ, có đá màu đen tô điểm cho bức tranh thêm phần sống động.

Tuy nhiên để được chiêm ngưỡng vẻ đẹp chân phương của thác nước Cây Đu không phải trong mọi thời khắc đều được. Thời điểm thích hợp nhất để đi thác này là vào khoảng tháng 1 đến tháng 4 khi nước vẫn còn chảy qua các con suối ở rừng, không quá hung tợn như dòng nước lũ của các tháng mùa mưa từ tháng 9 đến tháng 12 hay cạn khô không một giọt nước những tháng hè từ tháng 5 đến tháng 8.

Khu vực phía dưới chân thác là một hồ nước, rất sâu và có nhiều sắt thép bên dưới đáy khi nước chảy đã vô tình cuốn bên dưới. Vì vậy khuyến cáo tất cả mọi người tắm hay lặn tại hồ nước này bởi sự nguy hiểm.

Ngồi nghe tiếng thác đổ, ngắm nhìn làn nước xanh trong có đàn cá lội, và không gian giữa rừng làm cho tinh thần của bất kỳ ai cũng trở nên thoải mái, tạm quên đi những mệt nhoài của cuộc sống để tìm thấy được sự an nhiên từ tâm hồn.

Ai cũng nghĩ rằng Phú Yên nói chung, hay Sông Cầu nói riêng thì làm gì mà có thác nước. Nhưng thực tế thì ở Sông Cầu cái gì cũng có, và trong đó là thác nước Cây Đu. Đây chính là một điều bất ngờ không chỉ cho khách phương xa khi ghé Sông Cầu mà cả những người dân địa phương cũng ngỡ ngàng trước sự xuất hiện quá ư hùng vĩ của ngọn thác giữa rừng ở một tỉnh đồng bằng ven biển.

Trong tương lai tới, khi mà du lịch đang càng phát triển ở Sông Cầu thì Thác Cây Đu chắc chắn là điểm đến lý tưởng, mới lạ cho những ai đến xứ sở dừa xanh Sông Cầu du lịch.

Để cho thác nước này mãi là điểm đến hấp dẫn thì đề nghị tự mỗi người trong chúng ta cần ý thức khi đi du lịch, đặc biệt là không xả rác, ăn uống tại nơi này để cho Thác Cây Đu luôn giữ được vẻ tự nhiên vốn có.

Hãy cùng nhau quảng bá cho ngọn thác đi kèm với khẩu hiệu bảo vệ môi trường. Hi vọng trong tương lai thác Cây Đu sẽ xuất hiện nhiều hơn trên chuyến hành trình đến với xứ sở hoa vàng cỏ xanh - Phú Yên của du khách khắp mọi miền đất nước, và quốc tế.

Bạn đã đến nơi này chưa? Hãy nhanh chân check in điểm đến thú vị này khi ghé Sông Cầu nhé!